O analizi

CA 19-9 je protein prisutan na površini ćelija pojedinih kancera. Određivanje koncentracije ovog tumor markera se koristi zajedno sa određivanjem CEA, bilirubina i statusa jetre u evaluaciji i praćenju osoba kojima je dijagnostifikovan kancer pankreasa i koji započinju terapiju.

CA 19-9 takođe može biti povišen kod drugih karcinoma, stanja i bolesti kao što su:

• karcinom žučne kese i žučnih kanala (holangiokarcinom)
• karcinom želuca
• karcinom debelog creva
• karcinom jajnika
• karcinom pluća
• karcinom jetre
• opstrukcija žučnih kanala (npr. žučni kamenci)
• pankreatitis
• cistična fibroza
• bolesti štitne žlezde i
• bolesti jetre.

Male količine CA 19-9 prisutne su u krvi zdravih ljudi.

Uzorak

Serum.

Kada se ispituje?

Određivanje koncentracije CA 19-9 se može primeniti kada je dijagnostikovan kancer pankreasa i/ili kad se jave znaci i simptomi koji mogu ukazivati na kancer pankreasa. Rani znaci i simptomi mogu biti suptilni i nespecifični kao što su:

• bolovi u trbuhu i/ili leđima
• mučnina
• gubitak apetita
• neobjašnjiv gubitak kilograma
• žutica

U kasnijim fazama mogu se javiti:

• hronični bol
• mučnina
• povraćanje
• malapsorpcija
• retkim slučajevima - problemi sa kontrolom glukoze u krvi.

Vrednosti koncentracije CA 19-9 u serumu su <35 U/mL.

Priprema

12 sati pre uzimanja uzoraka ne uzimajte multivitamine ili dijetetske suplemente koji sadrže biotin (vitamin B7), koji se obično nalazi u dodacima za kosu, kožu i nokte.

Detaljan opis

Proučavan je potencijal više različitih tumor markera u serumu pacijenata sa kancerom pankreasa, ali se klinički najkorisnijim pokazao CA 19-9. Ovaj protein je sijalizirani Luisov antigen (Lea, antigen krvne grupe na crvenim krvnim zrncima), tetrasaharid koji je obično vezan za glikane na površini ćelija. Poznato je da igra važnu ulogu u procesima međućelijskog prepoznavanja. Ovaj protein se obično stvara kod pacijenata sa pankreasnim i hepatobilijarnim bolestima, ali se njegova koncentracija povećava i u mnogim drugim bolestima:

• akutni holangitis
• akutni i hronični pankreatitis
• holestaza
• hronične bolesti jetre
• dijabetes
• sindrom nervoznih creva
• žutica

Važno je napomenuti da CA 19-9 nije moguće otkriti kod određenog broja osoba (koncentracija ovog proteina je kod njih obično <1,0 kU/L). Ove osobe su Lea negativne i čine 5% do 10% opšte populacije, tako da kod tih osoba CA 19-9 nema dijagnostički značaj čak ni kada se radi o pacijentima sa kancerom pankreasa.

Niska pozitivna prediktivna vrednost koju ima CA 19-9 znači da se ne može koristiti za skrining opšte populacije, već samo kod simptomatskih pacijenata, sa dijagnostičkom osetljivošću od 79% do 81% i specifičnošću od 82% do 90% . Opravdano je njegovo određivanje kod pacijenata kod kojih se sumnja na kancer pankreasa s tim da je potrebno objasniti pacijentu da rezultat unutar referentnog intervala ne isključuje malignitet pankreasa i obrnuto, nalaz vrednosti izvan ovog opsega ne mora da znači da se radi o kanceru pankreasa.

Lažno povišene vrednosti se sreću često kod pacijenata sa bilijarnom opstrukcijom kod benignih pankreatobilijarnih oboljenja.

Prognostički značaj CA 19-9: Preoperativne koncentracije CA 19-9 koreliraju sa stadijumom i težinom bolesti, tako da mogu biti dobra dopuna drugim analizama i kliničkim podacima (snimci, biopsije) koji se uzimaju u obzir prilikom procene da li je tumor pankreasa resektabilan. Kod pacijenata bez bilijarne opstrukcije visoka koncentracija CA 19-9 se koristi u nekim centrima kao indikacija za izvođenje laparoskopske operacije, s tim da koncentracije više od 130 kU/L ukazuju na stanje u kome nije moguća operacija. Prospektivna analiza koncentracija CA 19-9 kod pacijenata lečenih adjuvantnom hemioterapijom je takođe pokazala značajno duže preživljavanje kod pacijenata sa postoperativnim koncentracijama CA 19-9 manjim od 180 kU/L. Niske postoperativne koncentracije CA 19-9 (3 meseca nakon operacije i pre adjuvantne hemioterapije) takođe su se pokazale kao nezavisni prognostički faktori (niže koncentracije predviđaju duže preživljavanje).

Određivanje terapije: Postoperativna koncentracija CA 19-9 može pomoći u predviđanju koristi od pomoćne terapije (obično na bazi gemcitabina). U jednoj studiji, pacijenti sa koncentracijom CA 19-9 od 90 kU/L ili manje koji su primali gemcitabin kao adjuvantnu terapiju imali su duže preživljavanje bez bolesti nego oni koji nisu dobijali ovu vrstu terapije (26 meseci naspram 16,7 meseci), dok pacijenti sa koncentracijom CA 19-9 većom od 90 kU/L nisu imali koristi od ove pomoćne terapije. Gemcitabin je prolek koji se u ćelije unosi putem nukleozidnog transportera. Sve je više dokaza da humani ravnotežni nukleozidni transporter (hENT1) može biti odličan prediktivni marker preživljavanja kod kancera pankreasa. Rezultati jedne metaanalize ukazuju da visoka ekspresija hENT1 može biti povezana sa dužim ukupnim preživljavanjem i preživljavanjem bez bolesti kod pacijenata sa kancerom pankreasa.

Praćenje: Porast koncentracije CA 19-9 ukazuje na to da kancer pankreasa napreduje i koristi se zajedno sa radiografskim i kliničkim podacima, prilikom donošenja odluke o otpočinjanju palijativnog lečenja ili o promeni ili prekidu hemioterapije kod pacijenata kod kojih tumor nastavlja da raste i nakon operacije. Određivanje CA 19-9 neposredno pre svake terapijske intervencije je od suštinskog značaja da bi se dobila startna vrednost sa kojom će se upoređivati rezultati nakon terapije. Ne preporučuje se rutinsko određivanje koncentracije CA 19-9 samo za praćenje odgovora na lečenje, ali se ovaj marker može određivati na početku lečenja lokalno uznapredovale metastatske bolesti i jednom mesečno do jednom u 3 meseca tokom aktivnog lečenja.