Odabrane analize
  • Gde radite analize? nađi najbolju cenu zatvori

EPO - Eritropoetin

Početna / Anemije

EPO - Eritropoetin

  • EPO
Cena u privatnim laboratorijama za EPO - Eritropoetin je od 1590 - 4160 din.
  • O analizi

    Test se koristi za određivanje koncentracije eritropoetina u krvi. Koristi se za diferencijalnu dijagnozu eritrocitoze i procenu stepena anemije. U terminalnom stadijumu bubrežnih bolesti određivanje eritropoetina služi za procenu potrebe za započinjanjem terapije rekombinantnim humanim eritropoetinom (supstituciona terapija).

  • Uzorak

    Uzorak seruma ili plazme

    Pre centrifugiranja ugrušak mora da bude u potpunosti formiran. Uzorke je potrebno centrifugirati što je pre moguće, a najkasnije u roku od dva sata od vremena uzimanja.

  • Kada se ispituje?

    Eritropoetin se određuje kada se posumnja na nedostatak ovog hormona, zajedno sa ostalim testovima uz kliničku sliku za postavljanje dijagnoze primarne ili sekundarne policitemije, kao i za praćenje terapijskog efekta.

  • Priprema

    Eritropoetin pokazuje cirkadijalni ritam i vrednosti ovog parametra su za 40% veće uveče nego ujutru. Noćno gladovanje pre vađenja krvi nije obavezno, ali se krv mora uzorkovati ujutru.Kod serijskog testiranja eritropoetina uzorkovanje krvi vršiti uvek u isto vreme.

  • Detaljan opis

    Početkom dvadesetog veka Paul Carnot je primetio da u eksperimentima kod anemičnih životinja postoji cirkulišući faktor u krvi, koji povećava broj eritrocita i nazvao ga hematopoetin. Sredinom dvadesetog veka naučnici su objasnili poreklo i fiziološku funkciju hormona koji stimuliše eritropoezu i nazvali ga eritropoetin.

    1977. godine je dobijen prečišćen eritropoetin iz urina ljudi, a 1985. godine je otkriven gen za sintezu eritropoetina.

    Eritropoetin je glikoproteinski hormon koji se sastoji od 165 aminokiselina i ima 4 složena lanca ugljenih hidrata koji su povezani sa peptidima na 4 mesta vezivanja.

    EPO je najznačajniji faktor eritropoeze koji podstiče razmnožavanje i diferencijaciju eritroidnih prekursorskih ćelija u koštanoj srži. Nedostatak EPO u organizmu čoveka dovodi do teške anemije

    Glavno mesto sinteze je u bubrezima - preko 90%, dok se u jetri sintetiše ispod 10%. Eliminacija EPO iz krvotoka prevashodno se postiže tako što ga preuzimaju ciljne ćelije u koštanoj srži, tj. EPO se veže za receptorska mesta na površini eritroidnih prekursorskih ćelija i stimuliše njihovu proliferaciju i sazrevanje, kao i oslobađanje retikulocita u cirkulaciju. EPO stimuliše i sintezu intracelularnog hemoglobina. Kod zdrave populacije, ukoliko su prisutni svi neophodni nutritivni faktori (naročito gvožđe), odgovor na EPO je brz i dolazi do sazrevanja eritrocita. Kod anemija i hipoksije koncentracija EPO u krvi može da se uveća i do 1000 puta.

    EPO reguliše proizvodnju crvenih krvnih zrnaca u zavisnosti od toga koliko je kiseonika potrebno tkivima. On ispoljava svoje dejstvo putem mehanizma povratne sprege, pri kojem lučenje ovog hormona u bubrezima regulišu faktori transkripcije koji indukuju hipoksiju (HIF). Nizak pritisak kiseonika tokom hipoksije izaziva povećanje koncentracije HIF faktora, a to podstiče proizvodnju EPO. U uslovima povećane vrednosti perifernog kiseonika dolazi do brze razgradnje α podjedinica HIF faktora i smanjenja koncentracije EPO.

    U odnosu na koncentraciju EPO u krvi anemije se mogu podeliti u 2 kategorije: primarne i sekundarne.

    • Primarne anemije su anemije kod kojih se koncentracija EPO u krvi povećava u pokušaju organizma da uspostavi normalnu proizvodnju crvenih krvnih zrnaca. Tu spadaju anemija izazvana nedostatkom gvožđa, smanjena prokrvljenost bubrega (na primer kod gubljenja krvi) i hemoglobinopatije, kod kojih se javlja povećan afinitet hemoglobina prema kiseoniku. Brzina proizvodnje EPO raste eksponencijalno sa smanjenjem raspoloživog kiseonika.
    • Sekundarna anemija se može javiti i kod upalnih procesa, reumatoidnog artritisa, neoplazmi i hroničnog oboljenja bubrega. Sekundarne anemije se mogu barem delimično pripisati smanjenoj proizvodnji EPO.

    Nemogućnost da se proizvede dovoljno EPO uzrokuje anemije umerenog do teškog stepena kod oboljenja bubrega krajnjeg stadijuma. Smanjena proizvodnja EPO pripisuje se uništavanju mesta proizvodnje u bubrezima, odnosno gubitku peritubularnih fibroblasta unutar bubrežnog korteksa. Koncentracije hormona su malo više od referentnih vrednosti i nisu dovoljne da nadoknade gubitak krvi uzrokovan dijalizom, skraćenim životnim vekom crvenih krvnih zrnaca, nedostatkom gvožđa i folata, smanjenim prenošenjem gvožđa do eritroidnih progenitorskih ćelija i drugim problemima koji se javljaju kod takvih bolesnika. Kod pacijenata koji nemaju bubrege koncentracije EPO su izrazito niske.

    S druge strane, kod manjeg broja pacijenata sa hroničnom bubrežnom insuficijencijom beleže se normalne vrednosti hematokrita ili anemija blažeg stepena i povišena koncentracija EPO.

    Kod pacijenata sa virusnim hepatitisom povišena koncentracija EPO može biti uzrokovana povećanom proizvodnjom u jetri.

    Prekomerna proizvodnja crvenih krvnih zrnaca naziva se policitemija. Policitemije se takođe mogu podeliti u 2 kategorije u zavisnosti od toga da li koncentracija EPO ima primarnu ili sekundarnu ulogu u policitemiji.

    • Kod policitemije vera (PV) koncentracija EPO je snižena, pri čemu je eritropoeza primarna i odvija se nezavisno od stimulacije EPO. Kod nekih drugih poremećaja može doći do gubitka povratne sprege u kojoj koncentracija kiseonika reguliše proizvodnju EPO, što uzrokuje povećanu koncentraciju EPO. Tu spadaju karcinomi bubrežnih ćelija, kod kojih se kod pacijenata javlja eritrocitoza, a ponekad i benigne bubrežne lezije, kao što su ciste u bubrezima, stenoza bubrežnih arterija i mikrovaskularne patološke promene. Pored toga, eritrocitoza se ponekad javlja i kod pacijenata kojima je urađena transplantacija bubrega. Međutim, to stanje je obično prolaznog karaktera.
    • Sekundarna policitemija odlikuje se povišenom koncentracijom EPO što dovodi do povećanja mase crvenih krvnih zrnaca. Ovaj poremećaj zavisi od koncentracije EPO i može biti uzrokovan različitim faktorima, uključujući hemoglobinopatiju, pušenje, plućnu fibrozu, srčane bolesti i tumore.

    Niska koncentracija EPO u serumu predstavlja dobar pokazatelj da se radi o PV, ali se dijagnoza ne može uspostaviti isključivo na osnovu nje. Koncentracija EPO u serumu može biti u referentnim granicama kod pacijenata sa PV. Postoje preporučeni pragovi niske i visoke koncentracije EPO u serumu koji pomažu u dijagnostikovanju PV-a i sekundarne eritrocitoze. Pored toga, obavljanje samo jedne analize za određivanje koncentracije eritropoetina u serumu kod pojedinačnih pacijenata ima ograničenu dijagnostičku vrednost u razlikovanju primarne i sekundarne eritrocitoze.

    • Tvoji rezultati su van referentnih vrednosti?

    Saznaj u roku od 4h šta to znači!

    Pokreni tumačenje laboratorijskih nalaza
    Napomena

    Koncentracije eritropoetina određene testovima različitih proizvođača mogu varirati zbog razlika u metodama i specifičnosti testova. Vrednosti eritropoetina je najbolje pratiti jednom metodom, tj. u jednoj laboratoriji. Rezultati ovog testa nisu apsolutni dokaz prisustva ili odsustva oboljenja. Rezultate testa će tumačiti lekar zajedno sa drugim dijagnostičkim testovima (hemoglobinom, hematokritom), kliničkom slikom pacijenta i istorijom bolesti, jer referentne vrednosti same za sebe nemaju klinički značaj.

    Preporuka je da se ne koristi hemoliziran, lipemičan ili ikteričan uzorak.

    Biološki činioci koji utiču na rezultat su: dnevni ritam, telesni napor, pušenje, trudnoća.

    Lekovi koji utiču na rezultat su: acetazolamid, amfotericin B, cisplatin, enalapril, furosemid, teofilin. Koncentraciju eritropoetina povećavaju: anabolici, ACTH, TSH, epinefrin i hormoni rasta. Koncentraciju eritropoetina smanjuje transfuzija krvi. Variranje koncentracije EPO tokom dana zabeleženo je kod osoba koje žive na visokim nadmorskim visinama, kao i kod pacijenata koji pate od apneje tokom spavanja ili kod bolesti pluća. Uslovi koji utiču na količinu kiseonika, kao što su bolesti pluća i hronično pušenje, mogu da izazovu povećanu proizvodnju EPO kako bi se nadoknadila snižena vrednost kiseonika.

      Literatura
    1. Tietz Textbook of Clinical Chemistry and Molecular Diagnostics. Edited by CA Burtis, ER Ashwood, DE Bruns. St. Louis, MO. Elsevier Saunders, pp 1523-1607, 2012.
    2. Jelkmann W. Regulation of erythropoietin production. J Physiol 2011;589(Pt 6):1251-1258.
    3. Haase VH. Hypoxic regulation of erythropoiesis and iron metabolism. Am J Physiol Renal Physiol 2010l;299(1):F1-13.
    4. Owen WE, Roberts W. Performance characteristics of a new Immulite 2000 systemerythropoietin assay. Clin Chim Acta 2011;412(5-6):480–482.
    5. Clinical and Laboratory Standards Institute. Tubes and Additives for Venous BloodSpecimen Collection; Approved Standard- Sixth Edition. CLSI Document GP39-A6.Wayne,PA: Clinical and Laboratory Standards Institute; 2010.
    6. Pulte ED, McKenzie SE, Caro J, Ballas SK. Erythropoietin levels in patients with sickle celldisease do not correlate with known inducers of erythropoietin. Hemoglobin 2014;38(6):385–389.
    7. Naderi N, Yang DT. Lymphoplasmacytic lymphoma and Waldenström macroglobulinemia Arch Pathol Lab Med 2013;137(4):580–585.
    8. Clinical and Laboratory Standards Institute. Measurement Procedure Comparison and BiasEstimation Using Patient Samples; Approved Guideline - Third Edition. CLSI DocumentEP09-A3. Wayne, PA: Clinical and Laboratory Standards Institute; 2013.

Jelena Kotur Stevuljević, Dr sc., redovni profesor Farmaceutskog fakulteta u Beogradu

Rođena 1969. godine u Smederevu. Diplomirala, a kasnije odbranila magistarski i doktorski rad na Farmaceutskom fakultetu Univerziteta u Beogradu iz oblasti medicinske biohemije. Na Katedri za medicinsku biohemiju Farmaceutskog fakulteta je zaposlena od 1996, a od 2018. i kao redovni profesor. Dobitnik je brojnih stipendija i nagrada, a 2020. godine se našla na listi 2% najuticajnijih naučnika u svetu baziranoj na standardizovanoj metrici citiranja svih naučnika i naučnih disciplina koju je objavio Univerzitet Stanford.
 Centralna tema njenih istraživanja je razvoj analitike za kvantifikaciju oksidativnog stresa u biološkim tečnostima. Recezent svih tekstova na ovim stranicama.